اندک سوادی که دارم
دردهایی که اززندگی میکشیم گاهی هم لذت!
اندک سوادی که دارم
دردهایی که اززندگی میکشیم گاهی هم لذت!نیما یوشیج پدرشعر پارسی نیست مقاله ای ازسجاد صاحبان زند یکی ازخو
شاید این اولین بار باشد که یک تیتردارم ومیخواهم چیزی برای آن بنویسم اینکه چطورخواستم دراین مورد بنویسم اصلا مربوط به ادبیات نیست یعنی بیشتر سینمای ست تا ادبی .خیالتان راراحت کنم مربوط میشود به خانم ویشکا آسایش این بازیگرسینمای ایران درواقع کلید حل پدر شعر فرسی است.ربطی هم به قطام ندارد.
ماجرا این گونه بود:چند سال پیش گفتگویی ازمازیار پرتو میخواندم درماهنامه فیلم (کارهای مشهورش مثل فیلمبرداری شصت درصد ازفیلم (قیصر)بصورت دوربین روی دست) او به دو نکته اشاره کرده بود یکی همین فیلم قیصر ودیگری پدرش-شین پرتو.قبل ازنیما یوشیج شعر بدون وزن وبقولی شعرنو میگفته.برای من مهم این بود نیما اولین کسی نبودکه شعر بدون وزن میگفت.وسالها بعد کشف کردم شین پرتو پدربزرگ ویشکاآسایش است.
اما باخودتان فکرنکنید دکتر شین پرتو با نام اصلی علی شیرازپورپرتو(زاده2دی 1286کنگاور-درگذشت 1376)اولین وتنها کسی بوده که شعرنو میگفته به گمان من ابولقاسم لاهوتی،تقی رفعت،شمس کسمایی وجعفرخامنه مربع شعر مدرن مارادرپیش ازنیما شکل داده اند وهرکدام توانستیند یکی ازاضلاع مربع را ترسیم کنند وسهم قابل توجهی درچگونگی رویکردهای جدید شعری وشکستن ساختارهای سنتی وکهنه وسنگ شده دوران خویش داشته اند اما همه فکر میکنند نیما برای اولین بارچنین کاری را انجام داده است.
نکته جالباینکه نخستین شعرشکسته( نیمایی)توسط شمس کسمایی نوشته شده است وهمین امر یعنی شکستن قالبهای سنتی در شعرتوسط او شاید مهمترین دلیلی باشد که طرفداران نیما یوشیج ازاو بعنوان مادر شعرمدرن یاد میکنند.یعنی جواب خاصی ندارند بدلیل اینکه نیما پدر شعر فارسی بماند برای شعر فارسی مادری هم پیداکردند..شمس کسایی با تباری گیلانی اما دریزد متولد شده بود در شهریورسال1262ه.ق. اولین شعر خود رادرسال 1299 ش درمجله (آزادیستان)منتشرکرد که وزنها درآن شکسته بود
پرورش طبیعت / زبسیاری آتش مهرونازونوازش /ازاین شدت گرمی وروشنایی وتابش /گلستان فکرم /خراب وپریشان شده افسوس/چوگلهای افسرده افکار بکرم / صفا وطراوت خویش را ازکف داده گشنتد مایوس ....
درهمین زمان نیما کاملا شعر سنتی میگفته نکته ای که اهعمیت زیادی دارد.بازهم آدمهای مهم دیگری هستند.دکترمحمود مقدم در سالهای 1313 تو1314 سه مجموعه با نامهای-رازنیمه شب-بانگ خروس- وبازگشت به الموت رامنتشرکرد وسبکی نو درشعرفارسی رقم زد پس از او دکتر تندرکیا درسال1318 ازفرانسه به موطن بازگشت وبیانیه ای با عنوان (نهیب جنبش ادبی-شاهین)صادرکردوبه جنگ سنتی های شعر فارسی رفت دکترعلی شیرازی(شین پرتو)هم بعدازبازگشت ازفرانسه سال 1325 سه مجموعه بنامهای –ژینوس- دختردریا – سمندر را تحت تاثیر اشعارسپید شاعران فرانسوی منتشرکرد که آنچنان باید مورد توجه قرارنگرفت جامعه ادبی بزورآنهارا بایکوت کردند.اما وقتی صحبت ازنوگرایی میشود نمیتوان ازتقی رفعت نام نبرد.باید او را یکی از پیشگامان تجددادبی ایران بنامیم وی در سال 1330درگذشت آنهم زمانی که هنوز به33سالگی نرسیده بود.با اینهمه وقتی جمهوری آذربایجان به رهبری شیخ محمدخیابانی تا سیس شد او بازوی ادبی فرهنگی وهنری خیابانی شد(به نوعی وزیرآموزش پرورشازجمله کارهای رفعت دراین نقش حساس نوشتن واجرای چند نمایشنامه منظوم اجتمایی بود ازجمله درنمایشنامه منظوم(سرگذشت پرویز)سروده علی محمدخان اویسی دست برد.وآنرا به نام خسرو پرویز دردبیرستانهای تبریز به روی صحنه برد اگرعمر طولانی تری داشت وحوزه فعالیتهایش را درادبیات نه سیاست قرارمیداد شاید کنون عنوان پدرشعر نو به او تعلق میگرفت اودر سال 1303درگذشت زمانی که نیما اندرخم یک کوچه بود.
زمانی که نیما شعر ققنوس را منتشرکرد.جاده ها صاف ودعواها گرفته شده بود.کلی شعر بدون وزن یا وزن شکسته سروده شده بود اما چرا با این همه نیما راپدرشعر نوی فارسی میدانیم؟؟؟؟چرا؟
اول اینکه نیما ازامکانات رسانه ای برخورداربود ورفقایش حسابی هوایش را داشتند نکته دوم ومهمتراینکه اوکارش راجدی میگرفت ودرآن پشتکاروجدیت داشت.هیچکدام ازشعرایی که نام بردیم جدیت لازم نداشتند وزودخسته شدند وپی کارخودرفتند.نیما ماند وجنگیدتا پدر شعرنوی فارسی شود امااینچنین نیست واورا نبایدپدرشعرنوین فارسی بدانیم.
عکسی ازنیما هنگام چوپانی درهنگامی که همانوقت شاعرن دیگرمشغول نو سرایی بودند.
چند نکته اساسی این مقاله1پدربزرگ ویشکا آسایش شعرنو میگفته 2 نیما با پدربزرگ اسایش دوست بوده3صادق هدایت هم با شین پرتو دوستی داشته4یک زن اولین شعر نو درایران راچاپ کرد5 تقی رفعت در سال1303 درگذشت یعنی زمانی که او شعر میگفت نیما سیب زمینی را با وزن وقافیه تلفظ میکرد5رازموفقیت نیما پشکار بود6رفقایش حسابی هوایش را داشتند!
پا نوشتۀ هفته نامه وزین چلچراغ را سالهاست که مرتب میخوان تنها مجله ایرانی که زردی را نمیتوانی حتی زیر فشار درآن ببینی درست وکامل امیر مهدی ژوله خالق کودک فهیم ویکی ازنویسندگان برره وبهاره رهنما وکاریکاتوریست توانای کشورمان برگمهرحسین پور .همین نسل سجادزند و......بسیاری دیگر ازکسانی بودندکه درچلچراغ قلم میزدند یا میزنند کمتر کسی را پیدا میکنی که وفادار به چل نباشد بی شک برای چهار نسل نوشته وبازمینویسد.دوستی دورادور با برخی ازاین دوستان برایم افتخاری ست. برای اینکه تایپ کنم کمی درمقاله دست بردم که از سجادگرامی پوزش میطلبم خودداند که چلچراغ یک تنبلی حاد به همراه دارد.مستدام باشید.تامران هامون گیلکا
1
